Σχήματα και σύντροφοι που παρεμβαίνουν στον χώρο των εστιών

Ως σχήματα φοιτητικών εστιών θεωρούμε απαραίτητη μια παρέμβαση στον τρόπο αντίληψης της φοιτητικής μέριμνας από τους Φοιτητικούς συλλόγους και την ανάπτυξη θέσεων πάνω στη σίτιση – στέγαση και την αλλαγή του κοινωνικού της ρόλου μέσα από τα νομοσχέδια (ν/σ) της Αξιολόγησης, του Ν। Πλαίσιο κλπ।, που στην ουσία αντιστοιχεί σε τεράστια κλοπή σε βάρος των κατώτερων οικονομικά κοινωνικών στρωμάτων

Βλέπουμε ότι η προσπάθεια όλο και συστηματικότερης υποβάθμισης της φοιτητικής μέριμνας από την πλευρά της κυβέρνησης της ΝΔ, συνεχίζεται και από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ χωρίς καμία αλλαγή, υλοποιώντας όλες τις αποφάσεις της ΕΕ, όπως αυτές διαμορφώθηκαν σε Μπολόνια, Πράγα, Βερολίνο. Αυτό γίνεται προφανές από τη μη απομάκρυνση του διευθύνοντα συμβούλου του ΕΙΝ (ο οποίος ορίστηκε από τον υπουργό παιδείας την επόμενη μέρα της επανόδου της ΝΔ στην εξουσία), του πιο αντιδραστικού έως τώρα εκφραστή της κυβερνητικής πολιτικής για την Παιδεία, του οποίου πολιτικές θέσεις ανάμεσα σε άλλες είναι η κατάργηση του ασύλου στο χώρο των εστιών, η πλήρης ιδιωτικοποίησή τους, η εισαγωγή αξιολογικών-ανταποδοτικών κριτηρίων, μετατρέποντας στην ουσία τη διαμονή στις εστίες σε φιλοξενία και τους οικοτρόφους σε ενοίκους.

Η φοιτητική στέγαση, αυτή την στιγμή, αντιστοιχεί σε 3 κατηγορίες: τα επιδόματα ενοικίου, τα ξενοδοχεία και τις εστίες. Όταν μιλάμε για επίδομα στέγασης εννοούμε μια ανεπαρκή οικονομική βοήθεια προς τον φοιτητή, η οποία έρχεται να αντικαταστήσει την δωρεάν στέγαση και συν τοις άλλοις χορηγείται με ανταποδοτικούς όρους, δηλαδή την επιτυχία στην εξεταστική της σχολής, εισάγοντας έτσι την λογική της ατομικής διαπραγμάτευσης. Στα ξενοδοχεία, στη λογική της μείωσης του κόστους της στέγασης κυριαρχούν άθλιες συνθήκες διαβίωσης, πλήρης απαγόρευση και κατάργηση του φοιτητικού συνδικαλισμού, εσωτερικός κανονισμός, που προκύπτει ως άμεση απόρροια παροχής στέγασης με εκμίσθωση ξενοδοχείων, καθώς και απομάκρυνση των φοιτητών τα καλοκαίρια και τις εορταστικές περιόδους, ώστε τα δωμάτια να νοικιάζονται σε πελάτες (τουρίστες). Και όσον αφορά στις εστίες αυτές είναι πολύ λίγες σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες των φοιτητών και καθημερινά υποβαθμίζονται όλο και περισσότερο από την πολιτική υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσης των κυβερνήσεων. Γενικά, ανά περίπτωση, αλλάζει ο τρόπος διαχείρισής τους, αλλά δύο είναι οι φορείς, τα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (Ε.Ι.) και το Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας (Ε.Ι.Ν.), όπου είτε συνδιαχειρίζονται είτε αναλαμβάνει ο ένας από τους δύο εξολοκλήρου τη διαχείριση.
Από τη μία το ΕΙΝ παρουσιάζεται ως ανεξάρτητο ίδρυμα αλλά στην ουσία είναι ένας από τους πιο αντιδραστικούς εκφραστές της κυβέρνησης και απ’ την άλλη τα Ε.Ι. με τα ν/σ της αξιολόγησης που τα καθιστούν οικονομικά και διοικητικά αυτοτελή προσπαθούν να αναλάβουν σταδιακά εξολοκλήρου την διαχείριση της φοιτητικής μέριμνας, επιβάλλοντας ιδιωτικοοικονομικά-ανταποδοτικά κριτήρια που θα συμβαδίζουν με το νέο εσωτερικό κανονισμό τους και θα είναι κερδοφόρες τρίτες οικονομικές πηγές.

Μπορούμε γενικά να συνοψίσουμε σε δύο κατηγορίες ανταποδοτικών δομών που εισάγονται στην στέγαση: την οικονομική και ακαδημαϊκή ανταποδοτικότητα.

Ο οικονομικός έλεγχος έχει να κάνει με την αυτονομία του προϋπολογισμού τους, με το απλό δηλαδή γεγονός ότι εναποτίθεται στο ίδιο το ίδρυμα η ευθύνη της λειτουργίας των εστιών, κάτι που συντελείται ως επιχειρηματική δραστηριότητα. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι η εξεύρεση λύσεων π.χ. στον τομέα της στελέχωσης θα σημαίνει εισαγωγή ιδιωτών σε ορισμένες λειτουργίες (όπως π.χ. έχει ήδη συμβεί με εταιρίες security, ενοικιαζόμενο προσωπικό καθαρισμού, catering στο εστιατόριο), οι οποίοι θα αναλαμβάνουν με μειοδοτικούς διαγωνισμούς υποβαθμίζοντας την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών στους οικότροφους και μεταβάλλοντας τις εργασιακές σχέσεις στην στελέχωση των εστιών, με πλήρη κατάργηση του δημόσιου και μόνιμου χαρακτήρα τους, μετατρέποντάς τες σε ιδιωτικές, με οχτάμηνες συμβάσεις υπό καθεστώς ομηρίας και σε συνθήκες εργασιακού μεσαίωνα. Παραπέρα σημαίνει την εισαγωγή του παν/μίου στην αγορά ενοικίου με δυνατούς όρους, κάτι που εξηγεί το μανατζάρισμα των εστιών από τα Ε.Ι. στα τμήματά τους, προβάλλοντας την καλή τους κατάσταση και αναπαράγοντας την αντίθεση μεταξύ του ιδιώτη ενοικιαστή κατοικίας με το Πανεπιστήμιο ως επίδοξο ενοικιαστή με «δημόσια» και «ευγενικά» χαρακτηριστικά. Κάτι που έχει να κάνει βέβαια με την οικονομική του δυνατότητα και με αποκλειστικό στόχο να εγκλωβίσει σε επιμέρους αντιθέσεις, που προϋποθέτουν την ίδια την ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης και να αποκρύψει την δωρεάν σίτιση και στέγαση και κατ’ επέκταση παιδεία ως κοινωνικό δικαίωμα, προλειαίνοντας έτσι το έδαφος για την κατάργησή της και την εισαγωγή ενοικίων και αντιδραστικών ρυθμίσεων.
Οι εστίες κατανοούνται με βάση τις ανάγκες των ιδρυμάτων και αυτό φαίνεται ήδη από την παρακράτηση τμήματος της εστίας για φιλοξενία ερευνητικών προγραμμάτων και την δέσμευση χώρων που στερούνται από τα εστιακά πολιτιστικά τμήματα με γνώμονα την μείωση των λειτουργικών εξόδων του εκπαιδευτικού ιδρύματος (π.χ. η επίκαιρη προσπάθεια κλεισίματος της πανεπιστημιακής λέσχης και μεταφοράς τμημάτων αυτής στο κτίριο της Α ΦΕΠΑ). Μπαίνει έτσι μια προβληματική που έχει να κάνει με την αποδιάρθρωση των κοινωνικών χώρων που σχετίζονται με την φοιτητική μέριμνα γενικότερα και την επακόλουθη υποβάθμιση του φοιτητικού συνδικαλισμού και την κατάργηση των φοιτητικών συλλόγων.
Στο ίδιο κλίμα εντάσσεται και η απόφαση του ΕΙΝ, πριν από τέσσερα χρόνια, για την κατάργηση των πανελληνίων εστιακών φεστιβάλ που οργάνωνε ως τότε, και τη διακοπή της χρηματοδότησης των πολιτιστικών ομάδων από το ΕΙΝ, μεταφέροντας εκβιαστικά αυτό το κόστος στο ταμείο εφορείας, στα ενοίκια δηλαδή που εισπράττει από τους φοιτητές, παρόλο που συνέχισε να εισπράττει κονδύλια από το Υπουργείο Πολιτισμού για την διεξαγωγή φεστιβάλ. Η απάντηση δόθηκε μέσα από τις πολιτιστικές ομάδες της ΦΕΠΑ οι οποίες, μέσα από την αυτοοργάνωση της λειτουργίας τους, αλλά και την διεξαγωγή τεσσάρων 3ήμερων φεστιβάλ τα οποία οργανώνονται από την βάση των οικοτρόφων της, κατάφερε να δημιουργήσει εκείνη την κοινωνική και πολιτική πίεση, έτσι ώστε να επαναχρηματοδοτηθούν οι πολιτιστικές ομάδες όλης της Ελλάδος.

Από την άλλη μεριά υπάρχει ένας δευτέρου τύπου έλεγχος, ο ακαδημαϊκός, εξίσου σημαντικός ως στόχος των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, στόχος που ενισχύει αυτές τις προβληματικές. Και εδώ ακριβώς έχει γίνει η αρχή με τον αποκλεισμό φοιτητών από άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Εδώ, η στόχευση είναι ο έλεγχος της επίδοσης των οικότροφων στις επιμέρους σχολές των ιδρυμάτων, μέσω των γραμματειών των σχολών αυτών και αυτό σημαίνει ότι μόνο ένας φοιτητής με υψηλό ποσοστό επιτυχίας στις εξεταστικές θα δικαιούται στέγαση σε εστία, δηλαδή η κατάργηση των κοινωνικοοικονομικών κριτηρίων εισδοχής και διαμονής που ισχύουν ως τώρα. Σε πολλές εστίες έχουν παραχωρηθεί δωμάτια σε φοιτητές που αρίστευσαν στις πανελλαδικές κι όχι σ’ αυτούς που έχουν πραγματικά οικονομική ανάγκη, ενώ συχνά ζητάνε από τους οικοτρόφους κάθε χρόνο αναλυτική βαθμολογία για την έγκριση της παραμονής τους ή όχι. Επίσης, θέτουν αυταρχικά το ν+2 σαν όριο παραμονής, έχοντας σαν άλλοθι την έλλειψη φοιτητικών εστιών -κάτι που όμως αποτελεί συγκεκριμένη πολιτική επιλογή όλων των μέχρι τώρα κυβερνήσεων. Συγκεκριμένα φέτος επιχειρούν να αλλάξουν τον ήδη προβληματικό τρόπο εισαγωγής φοιτητών στην εστία αντικαθιστώντας το μοντέλο που έκρινε τους υποψηφίους με βάση το κατά κεφαλήν τους εισόδημα με ένα νέο μοντέλο μοριοδότησης που ξεκάθαρα απειλεί τον κοινωνικό χαρακτήρα της φοιτητικής μέριμνας και εισάγει λογικές πειθάρχησης και ανταποδοτικότητας. Αρκεί μόνο να αναφέρουμε πως θα παίρνει μπόνους μόρια στο φάκελό του όποιος φοιτητής αρίστευσε στις πανελλήνιες, όποιος έχει μισθωτούς γονείς, όποιος έχει αδερφό που σπουδάζει σε στρατιωτικές σχολές (!) και εξισώνονται μεγάλες διαφορές στα οικογενειακά εισοδήματα. Η εδραίωση αυτού του νέου μοντέλου θα είναι και η ουσιαστική κατάργηση της δυνατότητας των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων να διαμένουν στην εστία, καθώς η εισαγωγή αυτής της νέας λογικής αντικαθιστά το κεκτημένο δικαίωμα, που προκύπτει από την κοινωνική και οικονομική ανάγκη με τις υλικές και ατομικές προϋποθέσεις εντατικοποίησης του φοιτητή, δηλαδή την λογική της ατομικής διαπραγμάτευσης, βάζοντας ταυτόχρονα αναχώματα στην δημιουργία Φ.Σ. σε νέες εστίες, και την πολιτική-συνδικαλιστική τους δράση.

Η παραπάνω δράση, γίνεται ακόμα πιο δύσκολη στο χώρο των εστιών, αφού τα Ε.Ι. προσπαθούν εδώ και χρόνια να μας απομονώσουν από το χώρο του πανεπιστημιακού ασύλου. Σε αυτήν την κατεύθυνση συμβάλλει καθοριστικά και ο ίδιος ο Νόμος Πλαίσιο, ο οποίος ορίζει ότι χώροι ασύλου είναι μόνο οι χώροι όπου πραγματοποιείται εκπαιδευτική και ερευνητική δραστηριότητα. Με δεδομένο, λοιπόν, ότι οι φοιτητικές εστίες αντιμετωπίζονται αποκλειστικά ως χώροι φιλοξενίας, επομένως χώροι χωρίς άσυλο και ως υλοποίηση αυτού του διαχωρισμού είδαμε την τοποθέτηση καγκέλων γύρω από τον χώρο της ΝΕΕΜΠ στοχεύοντας στον χωροταξικό διαχωρισμό από το άσυλο του πολυτεχνείου. Κάτι παρόμοιο έγινε και το 2004, όταν το ΕΜΠ προσπάθησε να απομονώσει τον χώρο γύρω από την ΦΕΕΜΠ αφού είχε αρχικά μετακινήσει τους φοιτητές του Πολυτεχνείου στις νέες εστίες. Αντιλαμβανόμενοι τον χώρο των εστιών ως κομμάτι της φοιτητικής μέριμνας και αυτήν ως προϋπόθεση για την ύπαρξη Δημοσίας και Δωρεάν Παιδείας, θεωρούμε αυτονόητο ότι ο χώρος των εστιών εντάσσεται στο πανεπιστημιακό άσυλο, το οποίο ορίζουμε ως πολιτικό και όχι ως ακαδημαϊκό, όπως το ορίζουν οι Πρυτανείες των σχολών. Εμείς, ως σύλλογοι μέσα από αποφάσεις και, κυρίως, μέσα από την κοινωνικοποίηση των χώρων μας καταφέρνουμε να τους κρατάμε ζωντανούς και να υπερασπιζόμαστε στην πράξη το άσυλο. Κι αυτό, βέβαια, πρέπει να γίνει υπόθεση όλων των φοιτητικών συλλόγων.

Θεωρούμε πως οι εστίες και γενικά η σίτιση-στέγαση αποτελούν οργανικό κομμάτι της εκπαίδευσης και οφείλουν οι Φ.Σ. να τις αντιμετωπίσουν σοβαρά. Απ’ όλα τα παραπάνω καταλαβαίνουμε πως είναι τουλάχιστον παραλογισμός να υπάρχουν λογικές που είτε εγκλωβίζουν την δωρεάν, δημόσια παιδεία στα δωρεάν συγγράμματα, είτε μιλούν για εστίες που θα εξυπηρετούν τις ανάγκες φοιτητών ενός συγκεκριμένου ιδρύματος (π.χ. ΕΚΠΑ, ΕΜΠ) εισάγοντας ουσιαστικά έτσι μια μορφή πρωτόλειας αξιολόγησης, κάτι που προασπίζεται η ΠΚΣ στα πλαίσιά της και, δυστυχώς, κάποια σχήματα της ΕΑΑΚ. Το μόνο πολιτικό αίτημα που α)προβάλλει απέναντι στην εισαγωγή της αξιολόγησης στην σίτιση-στέγαση, β)αντιμάχεται την προοπτική της κάλυψης αυτής της ανάγκης αποσπασματικά και με ανταποδοτικούς όρους με διαμόρφωση έτσι π.χ. εστιών πολλών ταχυτήτων, γ)αναφέρεται στο συνολικό κοινωνικό δικαίωμα της δωρεάν παιδείας που δεν μπορεί να αξιολογηθεί, να υποβαθμιστεί, να κατακερματιστεί, είναι η ενιαία κάλυψη των αναγκών σίτισης και στέγασης. Δηλαδή το πολιτικό-στρατηγικό αίτημα της διαμόρφωσης ενός Ενιαίου Δημόσιου Φορέα Διαχείρισης για τη σίτιση και τη στέγαση που θα χρηματοδοτείται απευθείας από ξεχωριστό κονδύλι του κρατικού προϋπολογισμού και θα ελέ γχεται από τους Φ.Σ. και τα εργατικά σωματεία.